Farz Sahipleri Ve Asabelerle İlgili Bazı Meseleler

Kitaplar | Yazarlar | İlmihal | Sohbetler | Hutbeler

Farz Sahipleri Ve Asabelerle İlgili Bazı Meseleler

Bu iki varis grubu ile ilgili bazı meseleler kurup açıklamasını yapalım.

(6)

Baba bir kızkardeş: 1/2 3

Anne : 1/6 1

Ana bir kızkardeş : 1/6 1

Ana baba bir amca: A. 1.

Açıklama: Bu meselenin aslı (6)´dan kurulur. Bunda temasül bulunduğu için iki eşit paydadan biri alınıp meselenin aslı yapılır. Miras dağılımına gelince şöyle olur:

Baba bir kızkardeş tek şaşına bulunduğu ve onu hacbedecek veya asbe yapacak bir varis olmadığı için malın yarısını alır. Ölenin birkaç kardeşi bulunduğu için de anneye 1/6 hisse verilir. Ana bir kızkardeş tek başına olduğu ve onu hacbedecek kimse de bilinmadığı için bu da 1/6 hisse alır. Geri kalan da asbelik ile amcaya düşer.

Başka bir misal verelim.

(12)

Karı : 1/4 3

Anne : 1/6 2

Ana bir kızkardeş : 1/6 2

Baba bir kardeş : A. 5

Burda da görüldüğü gibi ölenin çocuğu olmadığı için karı 1/4 hisseyi alır. Birden fazla kardeşleri bulunduğu için anne 1/6 alır. Ana bir kızkardeş tek olduğu ve onu hacbedecek varis bulunmadığı için o da 1/6 alır. Geri kalanı ise asabelik ile kardeş alır.

Başka bir misal ile çözüm şekli.

(24)

Karı : 1/8 3

Baba : 1/6 4

Anne : 1/6 4

Oğul : 1/6 4

Burda da görüldüğü gibi karı 1/8, babal/6 ve anne de 1/6 hisseyi alır. Diğeri oğula kalır.

Başka bir misal.

(24)

Baba : 1/6 4

Dede : H. -

Oğul : A. 17

Oğulun oğlu: H. -

Nine (babaanne): H. -

Karı : 1/8 3

Ölenin çocuğu bulunduğu için., babası 1/6 ve karısı 1/8 hisse alır. Geri kalanı asabe yoluyla oğlu alır. Babası dedesini, oğlunun oğlunu ve ninesini hacbeder. oğul da asbelikle payını alır.

Başka bir misal.

(6)

Ana baba bir kardeş oğlu: A. 1

Ana bir kardeş : 1/6 1

Amca : H.

Ana baba bir kızkardeş : 1/2 3

Görüldüğü gibi ana bir kardeşe 1/6 hisse verilir. Ana baba bir kızkardeşe de 1/2 hisse verilir. Geri kalan asabe yoluyla ana baba bir kardeş oğluna kalır, çünkü bu ölüye daha yakındır. Amca ise kardeş oğlu ile hacbolunur, çünkü mirasta kardeşlik nisbeti amcalık nisbetinden önce gelir. [1]

Mirasta Meşhur Meseleler

Miras konusunda bir kaç mesele belirli isim ve lakaplar almış. Feraiz alimleri bu meseleleri bu lakaplarla tanıtırlar. Bu nedenle bazı görüş ayrılıkları ya da o konuda soru sorana nisbet edildiği veya o konuda hüküm veren kişinin ismini aldığı için bu meseleler belirli isimler altında meşhur olmuştur. Bu meselelerden bir kısmı şunlardır.

1- Ömeriyyeteyn. Hazreti Ömer´in hüküm vermiş olduğu iki mesele hakkında verilen isimdir. Bu meseleden biri,

(6) (12)

Koca : l/3 3 Karı: 1/4 3

Anne : l/3 1 Anne: 1/3 3

Baba : A. 2 Baba: A. 6

2- MubaheIe.Yine Hazreti Ömer´in hilafeti yıllarında vuku bulmuş bir mesele. Bu meselede Hazreti Ömer sahabelerle istişare edip fikirlerini almış neticede avline karar verilmiştir. Ancak daha sonra Abdullah bin Abbas (r.a.) bu mesele hakkında muhalif bir görüş ortaya attı. Daha önce niye bu görüşü belirtmedin, deyip kendisiyle münakaşa edenlere, ´Dileyen gelsin lanetleşelim, çünkü hak benimledir.´ demiştir. Bundan böyle bu meseleye lanetleşme talebi manasına gelen mubahele ismini almıştır. Bu mesele şöyledir:

(6) (8)

Koca : 1/2 3

Anne : 1/3 2

Ana bir kız

Kardeş : 1/2 3

3- Minberiyye. Hazreti Ali minber üzerinde hutbe okurken kendisine sorulan mesele. Hazreti Ali kendisine sorulan bu meseleyi minber üzerinde cevapladığı için bu ismi almıştır. Bu mesele de şöyledir.

(24) (27)

Karı : 1/8 3

Baba : 1/6 4

Anne : 1/6 4

İki kız : 2/3 16

4- Müşerreke. Hazreti Ömer´in hüküm vermiş olduğu bir meseledir. Bu meselede ana baba bir olan kardeşlere mirastan hisse veilrmemiştir. Ana baba bir olan kardeşler itiraz ederek, Ey mü´minlerin emiri! Farz et ki babamız denize atılmış bir kısrak idi, anamız bir değil mi? Bunun üzerine Hazreti Ömer bu sözleri haklı bularak ortaklığa hüküm verdi, koca ve annenin hissesinden sonra kalar 1/3 hisseyi tüm kardeşler arasında eşit bir şekilde taksim etti. Ortaklık manasına gelen müşerreke, ismini burdan almaktadır. Bu meselenin taksimatı şöyledir:

Tashih

(6) (18)

Koca : l/2 3 9

Anne : 1/6 1 3

Anne bir iki

ya da daha

fazla kardeş: 1/3 2 4

Ana baba bir

ve daha fazla

kardeş : 1/3 2 2

5- Ekderiyye. Zeyd bin Sabit (r.a.)´ın içtihadını zorladığı için zorlayan veya bulandıran manasına gelen ekderiyye ismini burdan almıştır. Bu mesele şöyledir:

Asl Avl Tashih

Koca : 1/2 3 9

Anne : 1/3 2 6

Dede : 1/6 1 8

Kızkardeş : 1/2 3 4

Görüldüğü gibi bu tashih neticesinde kocaya (9), anneye (6). dedeye (8) ve kızkardeşe (4) hisse verilmiştir.

6- Harka. Sahabelerin çeşitli görüşleriyle bir meseleyi derip yardığı bir mesele için delme, yarma manasına gelen harka ismini burdan almıştır. Bu meselenin örnek taksimatından biri şöyledir.

(3) (9)

Anne : l/3 1 3

Ana baba bir

kız kardeş : A. 2 4

Dede : A. 1 2

7- Yetimeteyn. İki öksüz manasına gelir. Feraiz konusunda iki meseleden başka mirası iki eşit hisse ile taksim edildiği başka bir mesele yoktur. Bunun için bu iki meseleye bu isim verilmiştir. Bu meseleler şunlardır.

a)

(2)

Koca : 1/2 1

Ana baba bir

kız kardeş : 1/2 1

b)

(2)

Koca : 1/2 1

Baba bir

kızkardeş : 1/2 1

8- Ümmü´ül-eramil. Bütün varislerin kadın olması durumunda, dulların anası manasına gelen ümmü´l-eramil ismini burdan almaktadır. Bunun misali ve taksimatı şudur.

(12) (17)

Üç karı : 1/4 3

İki nine : 1/6 2

Ana bir dört

kızkardeş : l/3 4

Ana baba bir

8 kızkardeş: 2/3 8

9- Ümmü´l-ferağ. Fazla avl yapılan dört sayılı meseledir. Bu dört sayılık ilave civcivlere benzetilmiştir. Civcivlerin anası anlamına gelen ümmü´-ferağ ismini burdan almaktadır. Böyle bir meseleye hüküm veren Kadı Şureyh olduğu için buna Şureyhiyye de denir. Bu meselenin işlemi di şöyledir.

(6) (10)

Koca : 1/2 3

Anne : 1/6 1

Ana bir iki

kız kardeş : 1/3 2

Baba bir iki

Kızkardeş : 2/3 4

10- Mervaniyye. Mervan bin Hakem zamanında vukubulduğu için bu ismi almıştır. Bu meselenin de işlemi şöyledir.

(6) (9)

Koca : 1/2 3

Ana baba bir

iki kızkardeş : 2/3 4

Baba bir iki

kızkardeş : H.

Ana bir iki

kızkardeş : 1/3 2

Bu meselenin aslı görüldüğü gibi (6)´dan kurulup avl ile (9)´a çıkar. Burda ana baba bir olan iki kız kardeş baba bir olan iki kızkardeşi hacbetmiştir. [2]

Kardeşlerle Beraber Dedenin Mirası

Burdaki dededen kasıt babanın babasıdır. Çünkü annenin babası olan dede ise zev´il erhamdandır.

Kardeşlerden maksat da bir veya birden fazla olup ana baba bir veya baba bir olan erkek ve kızkardeşlerdir. Ana bir olan kardeşler dede ile hacbolunur.

Şunu da belirtelim. Birlikte miraslarıyla ilgili Kitap ve Sünnet´te hüküm yoktur. Bu durumda miraslar sahabelerin içtihatlarıyla sabit olmuştur. Mezhep imamları da daha sonra sahabelere uyarak farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Sahabeler kardeş ve dedenin mirasları ile ilgili hüküm vermekten korkardı. Ancak vukubulan meseleler karşısında görüş belirtme ve taksimat yapma mecbuiyetinde kalmışlardır.

Dede ile kardeşlerin birlikte olursa miras meselesi iki kısma ayrılır.

1- Farz sahibi varisler olursa. Dede ile kardeşlerin beraberinde farz sahibi olursa dede kendisi için hangi hisse daha iyi ise onu alır. Buna iki misal verelim.

(2x) (2) (4)

Koca : 1/2 1 2

Dede : A. 1 1

Kardeş : A. 1 1

(4x) (4) (16)

Karı : 1/4 1 4

Dede : A. - 6

2 kızkard : A. 3 6

Görüldüğü gibi iki meselenin aslı kadının paydası olan (4)´ten kurulur. Kadın 1 pay alır. Kalan 3 pay da dedeye ve kızkardeşlere verilir.

Aşağıdaki meselelerde hissenin taksimat sonucunda dedenin alacağı (1/6) pay ila kalanın üçte biri olan hisseye eşittir.

(6)

Koca : 1/2 3

Dede : 1/6 1

2 kard: A. 2

(6)

Koca : 2/3 4

Anne : 1/6 1

Dede : 1/6 1

Kardeş : A. -

Görüldüğü gibi bu ikinci meselede kardeşe miras kalmıyor. Çünkü bazan asabe hiç bir şey alamaz, dedeyede ortak kılınamaz. Çünkü dedenin hissesi (1/6)´dan aşağı düşmez. Başka bir misal verelim.

(12) (15)

İki kız : 2/3 4

Koca : 1/4 3

Anne : 1/6 2

Dede : A. 2

Kardeş : A. -

Görüldüğü gibi bu mesele (12)´den kurulmuştur, avl ile (15)´e çıkarılmıştır. Farz sahiplerinden sonra kardeşe bir herhangi bir şey kalmıyor. Dede ise avl ile (1/6) hissesini almıştır.

2- Faiz sahibi varisler olmazsa. Dede ile kardeşlerin beraberinde karı ve kız gibi farz sahibi varisin bulunmaması durumunda dede 1/3 lük hisse ile eşit taksimattan kendisi için hangisi daha yararlı ise onu alır.Bunlara bazı misaller verelim.

(3)

Dede : A. 2

Ana-baba bir

kızkardeş: A. 1

Dede : A.

Üç kardeş A.

Aşağıdaki meselede dede yine mirastan 1/3 alır.

(3x) (3) (15)

Dede : 1/3 1 5

kardeş : A. - 4

Üç kardeş : A. 2 6[3]

VASİYET

Vasiyet; bilinen, bilinmeyen, hazır olan, hazır olmayan şeylerle caiz olur. Vasiyet, vasinin malının üçte birinden çıkartılır. Şayet vasiyet edilen miktar malın üçte birinden fazla ise varislerden izin alınarak çıkarılır. Varislerin izni olmazsa üçte birinden fazlası çıkartılmaz.

Tüm varisler kabul etmedikçe bir varis için yapılan vasiyyet sahih olmaz. Akıl, baliğ ve umumi tasarruf yetkisine sahip olanların vasiyyeti sahihtir. Vasiyyet mülk edinebilen şahıs için Allah yolunda yapılır. [4]

Vasiyetin Sahih Olmasının Şartları

Vasiyetin sahih olabilmesi için beş şart gereklidir:

1. Müslüman olmak.

2. Baliğ olmak.

3. Akıllı olmak.

4. Hür olmak.

5. Emin olmak.

Vasiyet ölümden sonra geçerli olmak üzere bir hakkın bağışlanmasıdır. Vasiyyetin delili kitab, sünnet ve icmâdır. Kitaptan delil. Yüce Allah´ın şu ayeti kerimesidir:

"... yapılan vasiyyetten veya borçtan sonra..." (Nisa: 4/10-12)

Sünnetten delil. Peygamberimiz (s.a.v.) de şöyle buyurmuştur:

"Mahrum, vasiyyeti haram eden (başkasını vasiyyetîen mahrum eden)?dir. Kim vasiyyet etmiş olarak ölürse, bir sünnet yolu, takva ve şehadet üzere mağfiret edilmiş olarak ölmüştür." [5]

Resulullah bir hadislerinde şöyle buyurmuştur:

"Varise vasiyyet yoktur. Çünkü Allah her hak sahibine hakkını vermiştir."[6]

Varis kendisine vasiyet edilmese de yine hakkına sahiptir. Bundan anlaşılıyor ki bir kişi vasiyet ederse, malı az olup, aile kalabalık dahi olsa varislerin dışındakilere terikenin 1/3´inde veya daha azında vasiyyet müstehab olmuştur. Vasiyet edenin malın üçte biri (1/3´ü) hakkında vasiyyel yaptığında hasta veya sıhhatli olması arasında fark yoktur. Çünkü burdaki sahiplik ölümden sonra olacağından sıhhatli veya hasta olması farketmez.

Varise, vasiyyet mekruhtur, hüküm de ifade etmez. Ancak, tasarrufa ehil olan diğer varisler icazet verirlerse caiz olur.

Peygamberimiz "Varise vasiyyet yoktur. Ancak diğer varislerin icazet vermesi müstesna." buyurmuştur: Aynı şekilde, yabancıya 1/3´den fazla vasiyyet de mekruhtur, hüküm ifade etmez, varisler icazet verirse geçerli olur. [7]

Vasiyetin Rükünleri

1) Vasiyet eden kişi. Fıkıh kitaplarında ´mûsi´ olarak geçer.Bunun baliğ, hür ve muhtar (serbest) olması şarttır.

2) Kendisine vasiyet edilen kişi. Fıkıhta ´Musa leh´ olarak geçer. Kendisine vasiyet edilmede bir günahın olmaması şarttır. Vasiyyette bir sebebin olup olmaması fark etmez. Bir sebep yoksa kesin olarak bilinen biri ve mülk edinebilmeye ehil olması da şart koşulur. Dolayısıyla günah olduğu için müslümanın kâfire vasiyyeti ve kesin belli olmayan biri için; "Şu iki adamdan birine" şeklinde bir vasiyyet yapılırsa sahih değildir.

3) Vasiyet edilen şey. Fıkıh kitaplarında ´Musa bih´ diye geçer. Mubah ve birinden diğerine intikale müsait olması şarttır. Dolayısıyla mizmar, tanbûr, zurna gibi çalgı aletleri için yapılan vasiyet sahih değildir.

Birinden diğerine nakle müsait olmayan ümm-ü veled (sahibinden çocuk sahibi olan cariye) için yapılan vasiyet sahih değildir.

4) Vasiyet sözleri.´Fıkıh kitaplarında ´Siga´ olarak geçer. Vasiyyeti ifade eden; "Ona şunu vasiyet ettim", "Onu, O´na verin", "O, O´nundur", "Ölümümden sonra onu, O´na hibe ettim" gibi bir söz olması şarttır.

Vasiyyetin mu´teber olması için iki adil-şahidin olması da gereklidir. Ölümden sonra, yazı ve mühürle ispatlanması gereken vasiyetler ancak şahitlerle geçerlilik kazanır. [8]

--------------------------------------------------------------------------------
[1] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 411-413.

[2] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 413-416.

[3] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 417-418.

[4] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 419.

[5] İbni Mace.

[6] Ebu Davud, 2870.

[7] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 419-420.

[8] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 420.

Farz Sahipleri Ve Asabelerle İlgili Bazı Meseleler

DELİLLİ ŞAFİ İLMİHALİ

MollaCami.Com

İçerik

Sayfalar

Sözlükler

Forumlar