Kitaplar | Yazarlar | İlmihal | Sohbetler | Hutbeler

FERAİZ VE VASİYYET

Erkeklerden Varis Olanlar


1- Oğul.

2- OğuIun oğlu ve aşağı inilirse (erkek torunlar)

3- Baba.

4- Dede ve yukarı gidilirse (dedenin babası, onun da babası)

5- Erkek kardeş (ana-baba bir erkek kardeş ya da baba bir erkek kar­deş)

6- Kardeşin oğlu (ana-baba bir erkek kardeşin oğlu ya da baba bir er­kek kardeşin oğlu) ve aşağı inilirse.

7- Amca (ana-baba bir amca ya da baba bir amca).

8- Amcaoğlu (ana-baba bir olan amcaoğlu ya da baba bir olan amcaoğlu) ve uzak da olsalar.

9- Koca.

10- Mu´tik (köle imişse onu azad eden erkek). [1]



Kadınlardan Varis Olanlar


1- Kız.

2- Oğlun kızı. Daha da aşağı inilirse oğulun kız torunları...

3- Anne.

4- Nine. Daha da yukarı gidilirse nenenin annesi...

5- Kız kardeş. Ana-baba bir kızkardeş ya da baba bir kız kardeş.

6- Karı.

7- Mu´tika (köle imişse onu azat eden kadın). [2]



Mirastan Hiç Bir Şekilde Sakıt Olmayanlar


Mirastan hiç bir şekilde sakıt (mahrum) olmayanların sayısı beştir.

l. Koca.

2. Karı.

3. Baba.

4. Anne.

5. Öz evlat. [3]



Hiçbir Surette Varis Olmayanlar


Mirasa hiç bir surette varis olmayanlar ise yedidir.

1- Köle.

2- Müdebbir (azatlığı bir şarta bağlanan köle).

3- Çocuk sahibi cariye.

4- Mukatebeli köle (azat edilmesi için bazı şartlarda mal kazanmak ve­ya bir müddet hizmet etmek gibi neticeye bağlı olan köle veya cariye).

5- Katil.

6- Mürted.

7- Dinleri ayrı olanlar.

Mirastan hiç bir şekilde mahrum edilmeyen bu beş sınıf için gerekli deliller yeri geldiğinde belirtilecektir. [4]



Verasetin Engelleri


1. Kölelik:Köle olan bir kimse varis olamaz. Çünkü onun alacağı miras efendisi­nin olur. Halbuki efendisi onun yabancısıdır. Bu nedenle verasetten kalan mal ölünün diğer yakınlarına kalır.

2. Katil: Bir kimse kasıtlı ya da kasıtsız birini öldürürse akrabalık derecesi ne olursa olsun ona varis olamaz.

Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur :

"Katil öldürdüğü kişinin malına varis olamaz." [5]

3. Mürted: Mürted İslam dininden dönmüş olan kafirdir. Bu da hiç kimseden mi­ras alamaz. Yine aynı şekilde hiç kimse ona varis olamaz. Mürtedin malı İslam Devleti´nin hazinesi olan Beyt´ül Mal´e kalır. Bu mal ister müslü-man iken, ister mürted olduktan sonra kazanmış olsun hüküm aynıdır.

Ama islam yönetiminde kafirler dinleri ayrı olsa bile birbirlerine va­ris olurlar. Mesela yahudi hristıyana, hıristıyan yahudiye varis olur.

4. Din ayrılığı: Kafir müslümana müslüman kafire hiç bir surette varis olamaz.

Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur

"Müslüman kafire ve kafir de müslümana varis olamaz." [6]



Varis Grupların İsimleri


Varisler kendi aralarında şu üç gruba ayrılırlar:

A- Asabeler. Hisse nisbeti belli olmayan varislerdir.

B- Farz sahipleri. Bunlar hisse nisbeti belli olan varislerdir.

C- Zev´il erham. Farz ve asabe dışında varis olan akrabalardır. Bunlar, kızların çocukları ve erkek çocukların kızlarının çocukları gibi olan varislerdir.

Şimdi bu üç grubu büyük başlıklar halinde görelim. [7]



Asabeler (Baba Tarafından Akraba Olanlar)


l- Oğul.

2- Oğulun oğlu.

3- Baba.

4- Babanın babası.

5- Ana baba bir kardeş.

6- Baba bir kardeş.

7- Ana-baba bir kardeş oğlu.

8- Baba bir kardeş oğlu.

9- Amca. Daha sonra sıra ile

10- Ana-baba bir amca oğlu.

11- Baba bir amca oğlu.

12- Asabelerden hiç biri bulunmazsa (ölen azatlı köle ise) kendisini azat eden efendi.

Asabenin lugattaki anlamı, baba tarafından gelen akraba demektir. Istılahi anlamı ise tek olduğunda terekenin tümünü, tek olmadığında pay sahiplerinden geri kalan payları alan akrabalardır.

Asabeler için gerekli delillere girmeden önce varis olmanın gruplarını verelim.

Asabe, hisse nisbeti belli olmayan varislerdir. Asabe, beraberinde farz sahibi bulunursa, Önce farz sahibinin hissesi verilir, daha sonra kalan asabeye ait olur. Ama asabe tek başına bulunduğu zaman bütün malı alır, Asabe olan varisler, baba tarafından erkek akrabalardır. Yukarıda ya­kınlık sırası ile belirtilmişlerdir Yalnız baba ve babanın babası olan dede veya oğul gibi bir kısmı bazan da farz, yani muayyen hisse ile varis olur­lar.

Asabelik yoluyla varis olmanın meşruiyetinin delilleri:

Kur´an-ı Kerim´deki şu ayeti kerimelerdir:

"Allah size çocuklarınız hakkında erkeğe kadın payının iki misli (mi­ras vermenizi) emreder." (Nisa: 4/11)

"Eğer varisler erkek ve kadın kardeşler olursa erkeğe iki kadının pa­yı kadar verilir." ( Nisa: 4/176)

Her iki ayeti kerimede de görülüyor ki oğul ve kardeşlerin asabe yo­luyla varis olduklarını ve her birine de kız kardeşini miras alma hususun­da asabe kılar.

Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:

"Miras hisselerini sahiplerine, kalanı da ölen kimseye en yakın olan erkeğe veriniz." [8]



Farz Sahipleri


Kur´an-ı Kerim´de belirtilmiş farzlar (paylar) altı tanedir.

1- Nısf (Malın yarısı).

2- Rubû (Malın dörtte biri).

3- Sümün (Malın sekizde biri).

4- Sülüsan (Malın üçte ikisi).

5- Sülüs (Malın üçte biri).

6- Südüs (Malın altıda biri). [9]



Nısfı Hakedenler


Nısfı hakedenler beştir.

1- Kız.

2- Oğlun kızı.

3- Ana-baba bir kızkardeş.

4- Baba bir kızkardeş.

5- Evlat bırakmayan kadının kocası. [10]



Farz Sahipleri


Farz yoluyla hisse, varise şer´an tayin edilen hissedir. Kur´an-ı Ke­rim´de tayin edilmiş paylar olduğu için bu paylar farz ismini almıştır. Kur´an-ı kerim´de belirtilen bu paylar altı tane olup sırası ile şunlardır: [11]



Nısf (Yarım) Payını Alanlar


1- Kız:

Kız, tek başına mirasçı olursa mâlın yarısını alır. Yüce Allah Kur´an-ı Kerim´de şöyle buyurmuştur:

".. eğer yalnız bir kadın ise mirasın yarısını alır." (Nisa: 4/11)

2- OğuIun kızı:

Oğulun kızı tek başına olursa, yani bu kızın başka kardeşi veya ölenin çocuğu ya da onların çocuğu olmasa, malın yansını alır. Bu şartlar ta­hakkuk ettiğinde müçtehit alimlerin icmaı ile tek başına kalan oğulun kızı malın yarısını alır.

3- Ana-baba bir kızkardeş:

Bu da tek başına kalırsa yani başka erkek ve kızkardeşleri olmasa ya da ölenin evladı, torunu veya baba ve dedesi bulunmazsa, ana-baba bir olan kızkardeş malın yarısını alır.

Yüce Allah Kur´an-ı Kerim´de şöyle buyurmuştur:

"Eğer çocuğu olmayan bir kimse ölür de onun bir kız kardeşi bulunur­sa, bıraktığının yarısı bunundur." (Nisa: 4/176)

4- Baba bir kızkardeş:

Müçtehitlerin icma´ı ile ana-baba bir kız kardeşin hükmündedir.

5- Evlat bırakmayan kadının kocası:

Ölen kadının erkek ve kız çocuğu ya da erkek çocuğuu. çocukları yoksa, kocası malının yarısını alır.

Yüce Allah Kur´an-ı Kerim´de şöyle buyurur:

"Yapacakları vasiyetten ve borçtan sonra karılarınızın çocukları yoksa bıraktıklarının yarısı sizindir." (Nisa: 4/12)

Eğer karıların çocukları varsa dörtte birini çocuklar, dörtte birini koca alır. [12]



Rubu´u Hakedenler


Rub´u hakedenler ikidir.

1- Kendisinden veye oğlundan evlat olan karının kocası.

2- Kendisinden çocuğu olmayan(ya da kalmayan) kocanın karısı veya karıları. [13]



Sümün´ü Hakedenler


Kendisinden veya oğlundan çocuğu olan kocanın karısı veya karıları. [14]


Rubu´ (Dörtte Bir) Payını Alanlar


Ölenin varislerinden dörtte bir pay alanlar iki kişi olup bunlar şartla­rıyla beraber şunlardır:

Koca:Ölen hanımın erkek veya kız çocuğu ya da erkek çocuğunun oğ­lu olursa, koca malın dörtte birini alır. Nikekim Kur´an-ı Kerim´de Yüce Allah şöyle buyurmuştur:

"Karılarınızın çocukları varsa, bıraktıklarının dörtte biri sizindir." (Nisa: 4/12)

Karı: Ölen kocanın çocukları veya torunu yoksa o zaman karısı malın dörtte birini alır. Karı sayısı birden fazla olursa bu payı kendi aralarında eşit olarak paylaşırlar. Allah (c.c.) Kur´an-ı Kerim´de şöyle buyurmuştur:

"Çocuğunuz yoksa bıraktıklarınızın dörtte biri karılarınızındır." (Nisa: 4/12) [15]



Sümün (Sekizde Bir) Payını Alanlar


Ölen kocanın çocuk veya torunları varsa, karısı malın sekizde birini alır. Çocuğun bu karıdan veya başka karıdan olması farketmez. Yüce Al­lah Kur´an-ı Kerim´de şöyle buyurmuştur:

"...çocuğunuz varsa bıraktıklarınızın sekizde biri karılarınızındır." (Nisa: 4/12) [16]



Sülüsanı Hakedenler


Sülüsanı hakedenler dörttür.

1- İki kız.

2- Oğlun iki kızı.

3- Anne baba bir iki kızkardeş.

4- Baba bir iki kızkardeş. [17]



Sülüsan (Üçte İki) Payını Alanlar


Mirastan üçte ikisini hakedenler şunlardır:

İki ve daha fazla kızlar: Ölenin erkek çocuğu yoksa, iki veya daha fazla kızı varsa bu kızlar malın üçte ikisini alır, aralarında eşit olarak pay­laşırlar. Allah´u Teala Kur´an-ı Kerim´de şöyle buyurmuştur:

"...Eğer evlatlar ikiden fazla kadın iseler, ölenin geriye bıraktıklarının üçte ikisi onlarındır." (Nisa: 4/11)

Peygamberimiz (s.a.v.) Sa´d´ın iki kızına, bıraktığı malın üçte ikisinin verilmesini hükmetti. [18]

Oğlun iki veya daha fazla sayıdaki kızı: Ölen kişinin erkek veya kız çocukları ya da erkek çocuğun oğlu yoksa, varisleri bulunan oğlunun iki veya daha fazla sayıdaki kızı mirasın üçte ikisini alır, aralarında eşit bir şekilde paylaşırlar.

Ana-baba bir veya daha çok sayıdaki kızkardeş: Bunların erkek kardeşi olmazsa ve ölenin de erkek ve kız çocuğu ve torunları, baba ve dedesi yoksa mirasın üçte ikisini alır.

Yüce Allah Kur´an-ı Kerim´de şöyle buyurmuştur:

"Eğer ölenin (sadece) iki kızkardeşi varsa bıraktığı malın üçte ikisi onlarındır." (Nisa: 4/176)

Baba bir, iki veya daha fazla sayıdaki kızkardeş: Müçtehid alimle­rin icma´ı ile baba bir, iki veya fazla sayıdaki kız kardeşler malın üçte ikisi­ni alırlar. [19]



Sülüsü Hakedenler


Sülüsü hakedenler ikidir.

1- Ölenin ana-baba bir ya da baba bir erkek ve kız kardeş olmadığı taktirde anne.

2- Anne bir birden fazla kardeşler. [20]



Südüsü Hakedenler


Südüsü hakedenler yedidir.

1- Oğul, oğulun oğlu veya iki ve daha fazla kız ve erkek kardeşler ile birlikte varis olan ana.

2- Annenin bulunmadığı durumda nine.

3- Öz kız ile birlikte oğulun kızı.

4- Ana-baba bir kız kardeşle birlikte baba bir kızkardeş.

5- Oğul veya oğlunun oğlu ile birlikte baba.

6- Baba hayatta olmadığı takdirde dede.

7- Ana bir kardeş veya kızkardeş. [21]



Sülüs (Üçte Bir) Payını Alanlar


Malın üçte bir payını hakeden varisler şunlardır:

Anne: Anne şu şekilde malın üçte birine varis olur: Ölenin erkek ve kız çocuğu ve torunları veya ana-babası bir olsun olmasın kardeşleri yok­sa, bu durumda anne malın üçte birine sahip olur.

Allah´u Teala Kur´an-ı Kerim´de şöyle buyurur:

" Ölenin çocuğu yok da ana-babası ona varis olmuş ise, anasına üçte bir düşer. Eğer kardeş­leri varsa anasına altıda bir düşer." (Nisa: 4/11)

Anne bir birden fazla kızkardeşler: Ölenin erkek ve kız çocuğu ve torunları, baba ve dedesi yoksa birden fazla bulunan ana bir erkek ve kız kardeşleri malın üçte birine varis olurar ve aralarında eşit bir şekilde pay­laşırlar. Allah (c.c.) Kur´an-ı Kerim´de şöyle buyurmuştur:

" Ölenin ana bir kardeşi birden fazla iseler, üçte birine ortaktırlar." (Nisa: 4/12) [22]



Südüs (Altıda Bir) Payını Alanlar


Varislerden malın altıda birini hakedenler sırası ve şartlarıyla beraber şunlardır:

Anne, çocuk veya torunları ya da derecesi ne olursa olsun Ölenin kar­deşleriyle birlikte olmalıdır. Bu durumda mirasın altıda birini alır.

Allah´u Teala Kur´an-ı Kerim´de şöyle buyurmuştur:

"Ölenin çocuğu varsa, geriye bıraktığından ana-babasının her birine altıda bir hisse vardır." (Nisa: 4/12)

Ölenin ikiden fazla erkek veya kizkardeşlerinin olmasıyla varis olan anne: Bu durumda olan anneye altıda bir pay düşeceğini Yüce Allah Kur´an-ı Kerim´de şöyle bildirmiştir:

"Ölenin eğer kardeşleri varsa, anasının payı altıda birdir." (Nisa: 4/11)

Annenin bulunmadığı durumda nine: Ölenin annesi hayatta değilse babaanne veya anneannenin her ikisi de hayatta ise, birlikte malın altıda birini alırlar. Peygamberimiz (s.a.v.) iki nineye mirasın altıda birinin ve­rilmesine hükmetmiştir. [23] Ama baba kendi annesini yani ölenin babası hayatta ise ölünün babaannesi olan kendi annesini mirastan alıkoyabilir.

Öz kız ile birlikte oğulun kızı: Oğulun tek veya birkaç kızı ölenin tek kızı ile beraber olması durumunda altıda bir pay almaya hak kazanır.

Bu durumdaki oğulun kızı,

a) Ölenin tek kızı ile beraber olması,

b) Ölenin erkek çocuğunun bulunmaması, ve

c) Ölenin oğlunun oğlu olmaması gerekir.

Yukarıdaki üç şart tahakkuk ettiğinde oğulun kızı veya birden çok kız­ları üçte iki payını tamamlamak üzere altıda bir pay alırlar. İbni Mes´ud (r.a.) Peygamber (s.a.v.)´in hüküm verdiği şekilde hüküm veriyorum, di­yerek şöyle dedi: "Kız çocuğa yarım, oğlunun kızına altıda bir, kalan his­se kız kardeşe düşer." [24]

Nitekim ölenin geriye bıraktığı kızı ile oğlunun kızı ve kızkardeşlerinin mirastan alacağı hisseler için Abdullah bin Mes´ud (r.a.)´dan sorulun­ca şöyle demiştir: "Eğer ben oğulun kızını mirastan mahrum edersem el­bette dalalete düşmüş olurum." ve daha sonra şöyle devam etti:"Bu me­selede ben Peygamberin hükmettiği şekilde hükmederim. Ölünün kızı te­rekenin yarısını alır, oğulun kızı da (üçte iki payını tamamlamak -üzere) altıda bir, kalan hisse kızkardeşe düşer." [25] Çünkü ölenin varisleri, iki veya daha fazla kız ise, malın üçte ikisini alırlar. Tek kız ise yarısını alır. Beraberinde oğlunun kızı veya kızları olursa altıda birini alır ve bu da öz kızların aldıkları üçte iki hissenin tamamlanıp denkleştirilmesi demektir.

Ana-baba bir kizkardeşle birlikte baba bir kızkardeş: Ölen kişinin baba bir olan bir veya daha fazla kızkardeşleri, baba-anne bir olan kızkardeşleriyle birlikte olmaları şartıyla altıda bir miktarına varis olurlar.

Bu da ´ölenin oğlunun kızı ve ölenin kızı ile beraber olması´ sınıfına kıyas edilmiştir.

Oğul veya oğulun oğlu ile birlikte baba: Ölenin erkek çocuk veya torunlarıyla beraber olduğu taktirde baba mirasın altıda birini alır.

Baba hayatta olmadığı takdirde dede: Ölenin çocuk veya torunlarıyla birlikte ve babası bulunmaması halinde babanın babası olan dede mirasın altıda birini alır.

Anne bir kardeş veya kızkardeş: Bu durumdakiler iki şartla mirasın altıda birini alır:

a) Beraberlerinde onlardan mirastan alıkoyan, ölenin çocuk ve torunla­rının , baba ve dedesinin bulunmaması.

b) Bu durumdaki kardeş veya kızkardeşin varis olarak tek başına bu­lunması gerekir. Eğer birden fazla olursa üçte birini alır.

Allah (c.c.) şöyle buyurmuştur:

"Eğer ölen erkek veya kadının evladı, ana-babası veya başka mirasçısı bulunmuyor, yalnız ana bir tek erkek ve­ya tek kız kardeşi varsa her birine altıda bir pay düşer." (Nisa: 4/11) [26]



Hacb (Başkasının Bulunmasıyla Pay Alamayanlar)


1- Ana var iken nineler,

2- Baba var iken dedeler,

3- Oğul, oğulun oğlu, baba ve dede var iken ana bir kardeş

4- Oğul, oğulun oğlu ve baba var iken ana-baba bir kardeş.

5- Oğul, oğulun oğlu baba ve ana-baba bir kardeş var iken baba bir kardeş mirastan hacbolunur (pay alamaz).

Mirasın tümünden hacbe uğrayan varisler şunlardır:

Ana var iken nineler: Ninenin ana veya baba tarafından olmasının farkı yoktur. Bütün nineler, anne ile mirastan alıkonur.

Baba var iken dedeler: Ölenin babası hayatta ise, dedesine mirastan bir şey düşmez. Çünkü baba, ölüye dededen daha yakındır.

Ana bir kardeş: Ölünün oğlu, oğlunun oğlu, babası ve dedesi var iken sadece anneden olan kardeşler mahrum edilir.

Ana-baba bir kardeş: Ana-baba bir veya dereceleri ne olursa olsun bütün kardeşler; oğul, oğulun oğlu ve baba ile mirastan hacbedilerek mahrum kalırlar.

Baba bir olan erkek ve kızkardeşler: Bunlar ana-baba bir olan erkek kardeş ile hacbolunur. Baba bir olan kızkardeşler ise Ana-baba bir olan iki kızkardeşle hacbolunur. Ayrıca, Ana-baba bir veya baba bir kardeşoğulları. Bunlar da, baba, dede, oğul, oğulun oğlu, ana-baba bir veya baba bir olan kardeş ile hacbedilir.

Ana-baba bir olan kardeş oğlu, baba bir olan kardeş oğlunu hacbeder.

Ana-baba bir veya baba bir olan amca. Bu derecedeki amcalar, baba, dede, oğul, oğulun oğlu, kardeş ve kardeşoğlu ile hacbedilir.Amca oğulla­rı ise amca ile hacbedilir. [27]



Kızkardeşlerini Asabe Kılanlar


Kendileriyle birlikte kızkardeşlerini asabe kılanlar dörttür.

l. Oğul.

2. Oğulun oğlu.

3. Ana-baba bir erkek kardeş.

4. Baba bir erkek kardeş. [28]



Kızkardeşleri Varis Olmayanlar


Kendileri varis oldukları halde kızkardeşleri varis olamayanlar dörttür.

1. Amcalar.

2. Amca oğulları.

3. Kardeşin oğulları.

4. Azat eden efendinin asabeleri. [29]



Kızkardeşlerin Asabe Oluşu


Oğul:Oğul varis olduğu gibi osulun kizkardeşi de asabe olur.

Oğulun oğlu: Ölenin oğlunun oğlu olması halinde onun kızkardeşi de asabe olur.

Ölen kişinin ana -baba bir kardeşleri: Bu durumdaki kardeşler ana-baba bir olan kız kardeşlerini de asabe kılar.

Ölen kişinin baba bir kardeş: Bunlar da baba bir olan kız kardeşlerini asabe kılar.

Bunların delili. Yüce Allah şöyle buyurur:

"Eğer erkek ve kadın kardeşler mirasçı kalmış, ise erkek kadının iki hissesi kadar alır." ( Nisa: 4/176) [30]



Kızkardeşleri Varis Olamayanlar


Amcalar varis oldukları gibi halalar varis olamazlar. Amcaoğulları varis olup onların kızkardeşleri (amca kızları) varis olamazlar. Kardeşin oğulları varis olup bunların kızkardeşleri varis olamazlar. Köleyi azat eden efendi varis olup kızkardeşleri varis olamazlar. Peygamberimiz şöyle buyurmuştur:

"Miras baba tarafından en yakın olan erkeğe aittir" [31]



Zev´il-Erham


Farz veya asabe yoluyla varis olamayan her akrabaya zev´il erham denir.

Zev´il erhamın varis olabilmesi için gerekli şartlar şunlardır:

1- Ölenin asabe veya farz ile karı veya kocadan başka bir varisinin bulunmaması.Ölenin asabelerinden veya farz sahiplerinden varisi olursa mirasın tümünü alır, zev´il erham hiç bir şey alamaz.

Zev´il erham karı veya koca ile beraber varis olabilir. Bunun şartı ölenin varisi karı veya koca yalnız olmalıdır. Çünkü farz sahipleri hisselerini aldıktan sonra mirastan artan, karı veya kocaya iade edilmez. Karı veya koca hissesini aldıktan sonra kalanı ölüye yakınlığına göre zev´il erhama paylaştırılır.

2- Beyt´ül Mal´ın muntazam olmaması. EğerBeyt´ül Mal muntazam olup mal meşru yerlere sarfedilirse zev´il erham mirastan bir şey alamaz.

Beyt´ül Mal´ın muntazam olmasıyla zev´il erhamın pay alamayacağının delili: İmam Şafii (r.a.) Kur´an ve Sünnet´e muayyen bir hissenin olmadığına hükmettiği içindir.

Hicri dördüncü asırdan itibarın Beyt´ül Mal´ın muntazam bulunma­masıyla şafii alimlerinin sonraki müçtehidleri zev´il erhamın mirasçı ola­cağı hususunda fetva vermişlerdir. Çünkü ölenin malının akrabalarına ulaşması hak sahibi olmayan başkalarına verilmesinden daha iyidir

Zev´il erhamın sınıfları

Zev´il erham olan akrabalar dört sınıf olup şunlardır:

1- Kızların çocukları ve oğlun kızlarının çocukları.

2- Annenin babası olan dede ve bunun babası...

3- Annenin annesi olan nine ve bu ninenin annesi...

4- Ölenin dede ve ninelerine nesebli olanlar. Bunlar da,

a) Ana bir amcalar, bütün amca kızları ve bütün halalar.

b) Bütün dayılar, teyzeler ve bunların çocukları.

c) Hala çocukları ve bunların vasıtasıyla ölüye bağlı olan akrabalar.

Zev´il erhamın miras taksimatı: Zev´il erham ölüye bağlı olan varisin yerine konulup bunlara göre en yakınlık derecesine öncelik verilir. [32]



Feraız İlminde Hesaplar


Feraiz, mirasla ilgili konuları açıklayan ve hak sahibine düşen payı hesap yoluyla öğreten ilimdir. Buraya kadar mirasla ilgili olan payları farz, asabe ve hacb gibi meseleleri esas kurallarıyla aslına bağlı olarak kitabın metninde gördük. Şimdi esas olacak hesap işlemlerine geçelim.

Feraiz, ilminde hesap sözüyle kastedilen miras meselelerin aslına göre tertibi, tashihi ve miras mallarının hak sahipleri arasında taksimini bilmek meselelerin asıllarını ve çözümünü bilmeye bağlıdır. [33]



Meselelerin Asılları


Her meselenin aslı içinde bulunan farz sahiplerinin (eğer farz sahip­leri olursa) en az hissesiyle olur.

Varislerin hepsi erkek ve asabe olursa (dört erkek kardeş gibi) miras malı aralarında eşit bir şekilde taksim edilir. Eğer bir kısmı erkek, bir kısmı da kadın olursa (iki erkek iki kız kardeş gibi) o zaman her erkeğe iki kadının hissesi kadar vermek suretiyle mal taksim edilir. Bu durumda meselenin aslı sayılarının kadarıyla olacaktır.

Feraiz ilminde üzerinde görüş birliğiyle varılan meselelerin asılları yedidir. Bunlar, (2), (3), (4), (6), (8), (12) ve (24)?tür. Feraiz bu mese­leler üzerine kurulur. [34]



Meselelerin Asıllarıyla İlgili Çözümler


Meselelerin kuruluşu ve kesirsiz olarak her varise düşen hisseyi çözümlerle gösterelim.

Not. A harfi Asabenin hisse nisbetini gösterir.

1- Aslı (2)´dan kurulan mesele. İçinde nısf (1/2) ve geri kalanı olursa meselenin aslı (2)´den kurulur. Mesela,



VARİS PAY NİSPETİ MESELENİN ASLI

(2)

Koca : 1/2 1

Amca : A. 1



Görüldüğü gibi bu meselede kocanın hissesi 1/2 dir. Çünkü ölenin asabe yoluyla amcası vardır. Asabe olduğu için amca da bir pay alır. Başka bir misal verelim.

(2)

Koca : 1/2 1

Ana-baba bir

kızkardeş : 1/2 1

2- Aslı (3)´ten kurulan mesele. İçinde sülüs (1/3) veya sülüsan (2/3) olursa meselenin aslı (3)´ten kurulur.

(3)

Anne : 1/3 1

Amca : A. 2



(3)

İki kız : 2/3 1

Amca : 2/3 1



(3)

Ana bir iki

kız kardeş : 1/3 1

Baba bir

iki kız kardeş : 2/3 2



3- Aslı (4)´ten kurulan mesele. İçinde yalnız rubu´ (1/4) veya rubu (1/4) ile nısf (1/2) olursa meselenin aslı (4)´ten kurulur. Buna misal olarak,

(4)

Koca : 1/4 1

Oğul : A. 3

(4)

Koca : 1/4 1

Kız : 1/2 2

Amca : A. 1



4- Aslı (6)´dan kurulan mesele. İçinde südüs (1/6) olan her meselenin aslı (6)´dan kurulur. Buna misal olarak, ölenin annesi, babası ve oğlu olursa,

(6)

Anne : 1/6 1

Baba : 1/6 1

Oğul : A. 4



İkinci bir misal olarak anne, kız ve amca olursa,

(6)

Anne : 1/6 1

Kız : 1/2 3

Amca : A. 2



Diğer bir misal verelim.

(6)

Anne : 1/6 1

İki kız : 2/3 4

Amca : A. 1

Görüldüğü gibi bütün bu meselelerin aslı (6)´dan kurulur.



5- Aslı (8) olarak kurulan mesele. Meselenin içinde yalnız sümün (1/8) veya sümün ile nısf olursa bu mesele (8)´den kurulur.

(8)

Karı : 1/8 1

Kız : 1/2 4

Amca : A. 3



(8)

Karı : 1/8 1

Oğul : A. 3



6- Aslı (12)´dan kurulan mesele. İçinde rubu´ ve südüs bulunan mese­le (12)´den kurulur.

(12)

Koca : 1/4 3

Anne : 1/6 2

Oğul : A. 7

Görüldüğü gibi koca 1/4 olan 3 payı, anne 1/6 olan 2 payı geri kalan 7 payı da asabe yoluyla oğul alır.



Başka bir misal verelim.

(12)

Karı : 1/4 3

Anne : 1/3 4

Amca : A. 5

Burda da meselenin içinde 1/4, 1/3 ve asabelik olunca dağılım şekli görülmektedir.



7- Aslı (24) olan mesele. İçinde 1/8, 2/3 ve 1/6 olan meseleler (24) ile kurulur. Buna da bir misal verelim.

(24)

Karı : 1/8 3

İki kız : 2/3 16

Anne : 1/6 4

Ana- baba bir

erkek kerdeş : A. 1

Görüldüğü gibi bu meselenin aslı (24)´ten kurulur. Çünkü içinde 1/8. 2/3 ile 1/6 vardır. Karıya 1/8´den 3 pay, iki kıza 2/3´ten 16 pay anneye 1/6´dan 4pay ve kalan 1 pay da asabe yoluyla erkeke kardeşe verilir.[1]



--------------------------------------------------------------------------------

[1] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 399-402.



--------------------------------------------------------------------------------

[1] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 384.

[2] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 384.

[3] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 385.

[4] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 385.

[5] Ebu Davud, 4564.

[6] Buhari, 6383, Müslim, 1614.

Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 386.

[7] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 386.

[8] Buhari, 6351.

Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 387-388.

[9] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 389.

[10] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 389.

[11] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 389.

[12] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 390.

[13] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 391.

[14] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 391.

[15] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 391.

[16] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 391.

[17] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 392.

[18] Tirmzi, 2093.

[19] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 392.

[20] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 393.

[21] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 393.

[22] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 393-394.

[23] Hakim,4/34.

[24] Buhari, 6355.

[25] Buhari, 6355.

[26] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 394-395.

[27] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 396.

[28] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 397.

[29] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 397.

[30] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 397.

[31] Buhari, 6359.

[32] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 398.

[33] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 399.

[34] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 399.





Eserin yazarı: Kadı Ebu Şuca Eser: DELİLLİ ŞAFİ İLMİHALİ

  • Yeni Ekle
Yorumlar (0)

DELİLLİ ŞAFİ İLMİHALİ

MollaCami.Com

İçerik

Sayfalar

Sözlükler

Forumlar