Kitaplar | Yazarlar | İlmihal | Sohbetler | Hutbeler

Muhayyerlik

Alıcı ile satıcı birbirinden ayrılmadıkça caymada muhayyerdirler(serbesttirler) ve üç güne kadar isteğe bağlı şart koşabilirler. Müşteri aldığı malda bir kusur görürse malı geri çevirebilir.

Meyve mutlak bir şekilde olgunlaşmamışsa alım-satırm caiz değildir.

Yaşlık halinde, cinsinde riba (mesela hurma gibi) olan meyvenin mey­ve ile satılması yine caiz olmaz.

Sütün süt ile satılması ise caizdir.

Alış-verişte aslolan bağlayıcı olmasıdır. Ancak İslam Dini´nin tarafla­ra olan merhameti sebebiyledir ki alış-veriş muhayyerliği (pazarlık ser­bestliğini) kabul etmiştir.

Muhayyerlik, alış-verişi devam ettirme veya onu feshetme arasında serbest olma ânlamındadır.

Delili ise, Resulullah (s.a.v.)´in şu hadisi şerifidir:

"Birbirlerinden ayrılmadıkça alıcı da, satıcı da muhayyerdir."[1]

Şart koşulan muhayyerlik (serbestlik) müddetinin muayyen olması akidden itibaren üç günden fazla olmaması gerekir.

Şartlı serbestliğin delili: Hıbban b. Munkiz (r.a.) Resulullah´a gelerek aldatıldığını söyledi. Bunun üzerine Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurdu:

"Alış-veriş yaptığında ´Dinde aldatma yok´ sözünü söyle."

Diğer bir rivayette,

"Bana üç günlük muhayyerlik serbestisi vardır, de." [2] diye buyurdu.

Meyveler olgunlaşmamışsa alım-satımları caiz olmaz. İbni Ömer (r. anhüma) şöyle rivayet etmiştir:

"Resulullah (s.a.v.) salahları meydana çıkmadıkça (ağaç üzerindeki meyve olgunlaşmadıkça) yaş mayvenin satışından hem alıcıyı hem de sa­tıcıyı nehyetmiştir." [3]

Olgunlaşmayan bir meyvenin başka bir meyve ile satışı caiz değil­dir. Çünkü mümaselet (benzerlik) ancak olgunlaştığı zaman belli olur.

Muhayyerlik üç kısımdır: [4]



1) Hıyaru´l-Meclis:


Her alış-verişte, alıcı ile satıcı akid meclisinden ayrılmadıkça akidde serbesttirler. Ancak her ikisi veya onlardan biri, alış-verişin kesin olduğu­nu herhangi bir şarta bağlayacak olsa muhayyerlik kalkar. Akid meclisin­den ayrılmakla yine de muhayyerlik kalkar.

Şayet küçük bir evde iseler, ayrılma, onlardan birinin dışarı çıkmasıy­la, büyük bir ev ise, bir bölümünden başka bir bölümüne geçmesiyle, bir çölde veya çarşıda iseler, birinin sırtını dönüp bir miktar yürümesiyle ger­çekleşir. [5]



2) Hıyaru´ş Şart:


İki taraf için akdin geçerliliğini şarta bağlamaktır.

Hıyaru´l meclisin sabit olduğu her şey burada da geçerlidir. Ancak ele geçmesi şart koşulan riba ve selem ile çabuk bozulan ve müşteri için eski­yen şeyler bundan hariçtir.

Hıyaru´ş-şartın müddeti, şartın koşulma zamanından itibaren üç gün­dür. Bir akidde üç günden daha fazla şart koşulursa, akid sahih değildir.

Muhayyer olma, kimin için şart koşulmuşsa, satılık şeyin mülkiyeti onundur. Şayet her iki taraf muhayyer olmayı şart koşmuşsa, bekletilir. Alış-veriş işi kesinleşirse müşterinindir. Değilse, satıcınındır.

Satılan eşyanın alıcıya mülk olması kesinleştiğinde, satıcı için paranın mülk olması kesinleşir. Ama satılanın mülkiyeti askıda ise, paranın mül­kiyeti de askıda olup bekletilir.

Satıcının muhayyerliği son bulmadan alıcı satın aldığı şeyde tasarruf hakkına sahip değildir. Alıcının da muhayyerliği devam ettikçe satıcı pa­rasından tasarruf yapamaz. Parayı bekletmek zorundadır.

Muhayyerlik; müddeti içerisinde birinin, "Alış-verişi bozdum" deme­siyle yahut karşı tarafa satabileceğini söylemesiyle son bulur. [6]



3) Hıyartul-Âyb:


Satılan şeyin değerini düşüren ve ondan maksad ne ise o yöne zarar getiren, önceden kalma ve genellikle o şeyde bulunmayan bir eksikliğin ortaya çıkmasıyla sabit olur. Bu durum ortaya çıkar çıkmaz, mazeretsiz olarak malı geri çevirmeyi geciktirmemek ve hemen iade etmek gerekir. Hemen iade edilmediği takdirde, muhayyerlik ortadan kalkar.

Kişinin yeni İslam´a girmiş olması, alimlerden uzak yaşaması sebe­biyle o aybın malı geri vermesine sebep olabileceğini yahut hemen geri vermesinin gerekli olduğunu bilmemesi bir mazerettir. Şayet hastalık ve benzeri bir sebeple hemen satıcıya ulaşma imkanına sahip değilse, alış­verişi bozduğuna dair gerekirse şahit tutar. [7]





--------------------------------------------------------------------------------

[1] Buhari 2011; Beyhaki 5/273.

[2] Buhari, 2011; Beyhaki.5/273.

[3] Müslim, 1534.

[4] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 312-313.

[5] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 313.

[6] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 313-314.

[7] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 314.








Eserin yazarı: Kadı Ebu Şuca Eser: DELİLLİ ŞAFİ İLMİHALİ

  • Yeni Ekle
Yorumlar (0)

DELİLLİ ŞAFİ İLMİHALİ

MollaCami.Com

İçerik

Sayfalar

Sözlükler

Forumlar