Kitaplar | Yazarlar | İlmihal | Sohbetler | Hutbeler
Fazla Fiyatla Vadeli Satış
Günümüzde yaygın olmakla beraber, hemen hemen herkesin karşılaş tığı şu husus üzerinde biraz duralım.
Alış-verişte vade farkını eklemek caiz midir? Yani herhangi bir malın peşin fiyatı diyelim ki 1.000.000 (Bir milyon lira) ise, onu borca veya günümüzde olduğu gibi taksitler halinde üzerine örneğin, 500.000 (Beş yüz bin) TL. ekleyerek satmak veya o şartlarda almak caiz midir? Dinimiz ister peşin ister vadeli olsun alış-verişi mubah kılmıştır. Zira, Cenab-ı Allah, Kur´an-i Kerim´de şöyle buyurur:
"Allah, alış-verişi mubah kılmış, faizi yasaklamıştır." Alış-verişte normal bir kâr haddi koyarak kâr etmek caiz olduğu gibi borca veya vadeli ya da günümüzde olduğu gibi, fiyata vade farkı koyarak veya taksitlerle insaf dairesinde karşı tarafı yıkmadan belirtilen zamanı ölçerek kâr etmek de tabiidir. Her tarihte bu şekil alış-veriş olmuştur. Yani alış-verişte vade farkı alınmıştır.
Alış-verişte vade farkını almak bütün İslam alimlerinin görüşlerine göre uygundur. [1]
Ancak idraki noksan olan bazıları, Peygamberimiz (s.a.v.)´in;
"Bir satış içinde iki satış yapmaktan men´etmiştir." [2] mealindeki hadise dayanarak, alış-verişte vade farkını eklemek caiz değil diyorlar. Halbuki bu hadiste vade farkından hiç bahsedilmiyor.
Burda men´edilen alış-verişten şunu anlamamız gerekir:
Mesela,
"Şunu peşin 1.000.000 (Bir milyon)´a, veresiye 1.500.000 (Bir buçuk milyon) liraya sattım" deyip müşteri herhangi bir şık için görüş bildirmeyip. daha sonra peşin gibi kabul edip gitse ve parasını geciktirse, "Yok işte ben vade farkını vereyim" derse bu uygun olmaz. Ancak. "Peşin 1.000.000 TL. vadeli 1.500.000 TL. dilediğini seç" önerisine karşı alıcı da herhangi bir şıkkı kabul eder.
Başka bir müşteri çıkar gelir. Satıcının yine,
"Peşin 1.000.000 TL., vadeli 1.500.000 TL. dilediğini seç" önerisine karşı ikinci müşteri de diğer şık olan 1.500.000 TL. vadeli fiyatla alırsa caizdir. Yani birinci müşteri aynı malı peşin 1.000.000., ikinci müşteri ise aynı malı vadeli 1.500.000 TL.´ye almış olurlar.
Bu alış-verişte hiç bir sakınca yoktur. Her iki taraf için de yani alıcı ve satıcı için akid, sahih ve caizdir. [3]
Her ne kadar ilim adamlarının bazıları fazla fiyatla vadeli satış için, ´Zaman karşılığında mal kazanıldığı ve bu nedenle faize benzediği için haram olduğunu´ ileri sürüyorlarsa da yine ilim adamlarımızdan çoğu, onu caiz görmüşlerdir.
Çünkü bunun haram olduğu hususunda hiç bir delil yoktur [4] ve faizin yukarıda saydığımız 4 çeşidinden hiçbirine benzememektedir.
Bundan dolayı satışa fahiş bir fiyat koyarak haddi aşmamak ve açık bir zulme girmemek kaydıyla malın vadeli fiyatını arttırabilir. Bunun aksi durumu olursa yani fahiş bir fiyatla olursa haram olur. [5]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Neyl´ül-Evtar, 5/153.
[2] Tirmizi.
[3] El Envar li A´malil Ebrar, 1/226.
[4] El-Helal vel-Haram fil İslamiye s. 250, Yusuf El-Kardavi.
[5] Kadı Ebu Şuca?, Ğayet?ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 310-311.
Eserin yazarı: Kadı Ebu Şuca Eser: DELİLLİ ŞAFİ İLMİHALİ