Kitaplar | Yazarlar | İlmihal | Sohbetler | Hutbeler
3. İŞ
Üçüncü iş, amellerden sonra yapılacak
muhâsebedir. Her gün yatarken, o gün yaptığı işler
için nefsi hesaba çekmeli, sermâyeyi, kârdan ve
zarardan ayırmalıdır. Sermâye farzlardır. Kâr da,
sünnetler ve nâfilelerdir. Ziyân ise, günahlardır.
İnsan, ortağına aldanmamak için, onunla
hesaplaştığı gibi, nefse karşı daha uyanık
davranmak lâzımdır. Çünkü nefis, çok hîleci ve
yalancıdır. Kendi arzularını, sana iyi, faydalı
gösterir. Her mubâhı bile sormalı, bunu niçin
yaptın demelidir. Zararlı birşey yaptı ise, tazmîn
ettirmeli, ödetmelidir. İbnissamed, büyüklerden idi.
Altmış hicrî senelik hayatının Hesabını yaptı.
Yirmibirbinbeşyüz gün idi. Âh! Her gün, en az, bir
günah yapmış isem, yirmibirbinbeşyüz günahtan
nasıl kurtulurum? Hâlbuki, öyle günlerim oldu ki,
yüzlerce günah işlerdim, diye düşünerek, bir feryâd
edip yıkıldı. Baktılar, ruhunu teslim etmişti.
Fakat, insanlar, kendilerini hesaba çekmiyorlar.
Eğer her günah işledikte, odasına bir kum koysa,
bir kaç sene içinde oda kum ile dolar. Eğer,
omuzlarımızdaki kâtib melekler, her günahı
yazmak için, bir kuruş isteseydi, malımızın hepsini
vermemiz lâzım gelirdi. Hâlbuki, gaflet ile, çeşidli
düşünceler ile, birkaç sübhânallah desek, tesbîhi
alır, sayar, yüz kere söyledim deriz de, her gün
boşuna, nice şeyler söyleriz, bunları saymayız.
Saymış olsak, her gün, binleri aşar. Sonra da,
terâzîde sevap kefesinin ağır basacağını umarız. Bu
nasıl akıldır. İşte, Ömer, bunun için buyurdu ki:
(Amelleriniz tartılmadan evvel, kendiniz tartınız!).
Ömer her akşam, kamçı ile ayaklarına vurup,
bugün niçin böyle yaptın? derdi. İbni Selâm odun
yüklenmiş taşıyordu. Sen hammal mısın?
dediklerinde, nefsimi tecrübe ediyorum, bakalım
nasıl olacak, dedi. Enes [91 de vefât etti] diyor ki,
Ömeri gördüm, kendi kendine diyordu ki, (Yazıklar
olsun sana ey nefsim ki, sana, emîr-ül-müminin
diyorlar. Yâ Allahü teâlâdan kork veya Onun
azâbına hazırlan!).
Eserin yazarı: İmam Gazali Eser: NEFİS MUHÂSEBESİ