AYETLERİ BULMA USULÜ

Kitaplar | Yazarlar | İlmihal | Sohbetler | Hutbeler

Çok defalar Kur'an-ı Kerim'den herhangi bir âyeti arayıp bulmak icap eder. Hafızlara sorarsın bilemez,hocaya sorarsın bulamaz. Günlerce düşün, aklına gelmez. Halbuki şimdi âyetten bir kelimeyi bilince onu Kur'an'da buluvermek dakika işidir. Bu çok büyük bir kolaylıktır.
Bu işi yapmak ilk defa, Vardarlı Hafız Mahmud'un aklına gelmiştir diyebiliriz.
"Tertibi Ziybâ" adiyle Kur'an'ın âyetlerini sıralayıp güzel ve faydalı bir eser meydana koymuş, bu hayırlı işin temelini
atmıştır, Ömer Rıza Doğrul ilk defa yapanMustafa Han bini Mehmet Sait namında bir Efganlıdır diyorsa da
"Tertibi Ziyba" öncedir. Hattâ Şumnu'da Şerif Paşa Camii kütüphanesinde Köstendil'den gelme kitaplar arasında aynı tarzda yazma bir eser vardı,o "Tertibi Ziyba"dan daha önce idi. Ancak tarihi hatırımda kalmamış. Ne de olsa "Tertibi Ziybâ" bu husustaki eserlere nümune olmuştur.
Sonraları bu iş daha ileri götürülmüş, tekemmül ettirilmiştir. Mirza Kâzım'ın "Nücumu Furkan'ı Flügel'in bastığı "Nücumu Kur'an" hep bunlardan alınmadır. Şimdilik bu hususta en mükemmel eser, benim gördüklerim arasında "Fethur-Rahman litalibi âyatil-Kur'an"dır. Flügel'in "Nücumu Furkan'ında bazı hatalar vardır. Meselâ "Merdâ'yı "Radıye" maddesine koymuş. "Sâk", "Sekâ" maddesinde, "İstebiku", "Sebekadan" iken "bakıye"den sanmış. Halbuki Fethur-Rahman'da bir kelimeyi bilince âyeti bulmak bir ân işidir. Hacminin küçüklüğüne rağmen çok kullanışlıdır.
Bu tarzdaki eserlerden bildiklerimizi sıralayalım:

Tertibi Ziyba: Vardarlı Hafız Mahmut Efendi tarafından tertiplenen bu eser bu tarz eserlerin başlangıcı sayılıyor. Eseri 28 bab üzere yapmıştır. Telif tarihi Hicrî 1054 (1646)'dır. Eser İstanbul'da 1248 (1832)'de basılmıştır. 1310 (1892) tarihinde Kazan'da, 1318 (1900) Mısır'da basılmıştır. Sonu şöyledir: "Tamam oldukta, Hafız oldu gûyâ Bu tarihi zihi Tertibi Zibâ."
Nücumül-Furkan: Mustafa bini Mehmet Sait namında bir Efganlı tarafından 1103 (1691) senesinde meydana getirilen Nücumül-Furkan meşhurdur. Mustafa Han Hindistan'ın Moğol Sultanları nezdinde yüksek bir mevki sahibi idi. Bu eserini (1658-1707) yılları arasında hükümdarlık yapan Âlemgir zamanında yazmıştır. Eser 1226 (181l)'de Kalküta'da tabolunmuştur.

Nücumül-Furkan Fi Etrafil-Kur'an: Güstav Flügel (1802-1870) tarafından Leibzig'te 1842 senesinde basılan bu eser de Kur'an'daki kelimelerin hurufu hece sırasiyle bir tertibidir. Eser, 1875, 1898 yıllarında tekrar basılmıştır. Bu eser Mustafa Han'ın eserinin muaddel bir şeklidir. Flügel Kur'an'ı da müteaddit defalar basmıştır. Bize 9000'den fazla müellif ismiyle 14.500 kitap adı veren Kâtip Çelebi'nin "Keşfüz-Zünun" unu lâtince tercümesiyle yedi cilt halinde basan, İbni Nedim Fihristini tabeden hep odur.

Miftahı Künuzil-Kur'an: Petersburg (Leningrad)'da muallim olan Mirza Kâzım Bey tarafından meydana getirilen bu eser, 1859'da Petersburg'da tabedilmiştir. Eser 700 sahifedir. Diğer bir tab'ı daha vardır. 656 sahifedir. Tarih yoktur. Kahire'de basılmışa benziyor. Rusya tab'ında Rusça tarifler var. Eserin üzerinde şöyle deniyor:
"Bunu Mirza Kâzım yaptı, Darül-Fünuni Rus ricali takdir etti. Bu Hind'de basılan Nücumi Furkan'dan ve Flügel'e nisbet edilen kitaptan iyidir."

Misbah'ul İhyan Li Teharriyatil Kuran; Kastamonulu Hafız Yahya Hilmi yazmıştır. H. 1322'de İstanbul'da basıldı.

Teysirül-Kur'an: Kur'an'daki kelimelerin kısaca bir kamusudur, 1879'da Leknav'da basılmıştır. Vezir Ali himmetiyle 1292 (1875)'de "Nücumül-Furkan Teysirül-Kur'an" ile birlikte basılmıştır.
Miftahül-Kur'an: Eseri hazırlayan Ahmet Şah'tır. 1906 senesinde Hint'te tabedilmiştir.

Fathur-Rahman Litalibi Âyatil-Kur'an: Alemizade Feyzullah el-Hasenî tarafından yazılan bu eser 1323/1907'de Beyrut'ta basılmıştır. Çok kullanışlıdır. Bir kelimeyi bilince âyeti derhal bulursun. Çünkü kelimeyi alır, âyetin hangi sûrenin kaçıncı âyetinde olduğunu gösterir. Hele durakların içinde âyetlerin numarası bulunan Mushaflarda çok kolaydır. Son zamanda şarkta da böyle numaralı tabılar başlamıştır. Bunda bir beis yoktur.
Delilül-Hayran Fil-Keşfi an âyil-Kur'an: Hacı Salih Nâzım bini Mehmet bini İsmail tarafından tertiplenen bu eser "Tertibi Ziba" yı andırır. Tarihsiz olarak basılmıştır.
Mucemül-Müfehres Lielfazıl-Kur'anil-Kerim; Mısırlı Muhammed Fuad Abdül-Baki'nindir. 1364 'de basılmıştır. Eser çok mufassaldır. Bu vâdideki eserlerin mühimlerindendir.

Diğer Eserler:
Çetecizade Abdullah Paşa (H. 1174 - M. 1760) tarafından "Enharül-Cinan Min yenabii âyetil-Kur'an" ve Nişancı Camii hatibi İbrahim tarafından da ''Teshil ve Tertib'' adı ile tertip olunmuş ''Tertibi Zibâ'' lar vardır.
"Keşfi âyetil-Kur'an" da bu tarzdaki eserlerdendir.
Kütahya Müftüsü Bâlizade Hafız Mehmet Şerif bini Abdulah Hakkı tarafından yapılan "Miftahül-Tefasir ve Misbahül-Âyat" (H. 1289 - M. 1872)'de İstanbul'da, (H. 1299 - M. 1881)'de Bombay'da tabolunmuştur. Bu eserde her âyet hurufu hece üzerine tertiplenmiş, âyetin hizasına sûre, cüz' ve sahife numarası yazıldığı gibi fazla olarak matbu ve mütedavil tefsirlerin kaçıncı cilt ve sahifesinde bulunduğu da kaydolunmuştur.
Âyetlerin son harfleri tertibi üzere yazılmış tertipler de vardır.
Kur'an-ı Kerim'in okunuşunun, Mushafı Şerifin
tetkiki MESAHIF HEYETİ yazılışının bir hususiyeti vardır. Kur'an'ın resm-i hattı (Mushafları İnceleme Kurulu)başkadır. Mushafı Osman'a göre yazılagelmiştir. Hazreti Osman'ın istinsah ettirdiği
sekiz Mushaf idi. Hat uleması bu Mushaflardan alarak Kur'an'ın yazısını tesbit etmişlerdir. Bazı matbu Mushaflarda Mushafı Osman'ın imlâsına riayet olunmamıştır.
Bizim kıraatimiz Âsım kıraati olup Hafs rivayetine dayanır. O rivayet de Osman, Ali, Zeyd bini Sabit ve Übey bini Kaab Hazeratının Resulü Ekremden olan rivayetleridir. Bu hususta ''El-Mukni sahibi Ebu Amrüd-Dani, "İhtilâfı Mesahif" sahibi Ebu Davud Süleyman esaslı malûmat verirler.

Kur'an'ın nokta ve işaretleri Endülüs ve Mağripte başka idi. Bunlar yavaş yavaş Halil ibni Ahmed'in harekelerine göre yapılmıştır. Kur'an-ı Kerim'in durakları âyet sonuna konur. Bu hususta Küfeliler ile Basralılar arasına ihtilaf vardır. Bazıları mukattaatı müstakil âyet sayar. Bazıları saymaz. Kûfelilere göre Kur'an 6236 âyettir.
Kur'an 30 cüze bölünür. Cüz de hizib ve aşırlara taksim olunur. Vakıf ve secavend alâmetleri kıraate göre konur. Kıraat meselesi çok mühimdir. Tecvid ilmi bunu öğretir.

Yazılışa göre okunmayan, idğam yapılan harfler vardır. Vasıl halinde bir türlü, vakıf halinde başka türlü okunurlar. Kur'an okunuşunun ayrı bir hususiyeti vardır.
عليم بذات الصدور şöyle okunur: Alim-üm Bizatis-Sudûr عليم حكيم olduğu gibi okunur: Alimün Hakîm من بعد Mim Ba'di okunur. من لدن Min Ledün olduğu gibi okunur.
خشب مسنده Huşubüm-Müsennedeh okunur. غفورا رحيما Gafurar-Rahîmâ okunur.
Tecvid kavaidi Kur'an'ın okunuşunu öğretir. Kur'an kıraat okur gibi okunmaz. Onun bir hususiyeti vardır.
Hazreti Osman Mushafında yazılmayıp söylenen, söylenmeyip yazılan harfler vardır
أمنو kelimesi ءامنو
(صلواة،ربوا،توراية) (ملك كتب ،رحمن سبحن

şeklinde yazılır.

Bir çok Mushaflarda, hele İstanbul tabılarında birinci şekilde yazılıdır.
Bu gibi meseleleri, Mushafların tabı işlerini mürakabe etmek Tetkiki Mesahif Heyetine, Diyanet İşleri Başkanlığı Mushafları İnceleme Kuruluna düşer.

AYETLERİ BULMA USULÜ

Kuranı Kerim Bilgileri

MollaCami.Com

İçerik

Sayfalar

Sözlükler

Forumlar