Kitaplar | Yazarlar | İlmihal | Sohbetler | Hutbeler
İKTİSAT İLE CİMRİLİĞİ TEFRİKTE İLMÎ ÖLÇÜ
Bazı mefhumlar vardır ki, sathî bir bakışla ele alındığı zaman, birbirine yakın manâ ifade ediyor gibi görünür. Enine, boyuna ve derinliğine incelendiği takdirde "oldu" ile "öldü" kelimelerinin arasındaki fark kadar bir ayrılık bulunmaktadır. Bu hususlar dikkate alınmayacak olursa, konuşma ve yazışmalarda manâ kargaşası doğar. Bole bir karışıklığa sebep olan iki kelimeyi, "iktisat" ile "cimrilik" lafızlarını ele alıp aralarındaki bâriz farkı belirtmek istiyoruz.
İktisât; tasararufta bulunmak, geçim işlerinde israfa kaçmada itidal üzere hareket etmektir. "Buhur lafzının Türkçe karşılığı olarak kullanılan cimrilik. Malını lâyık olan yerlere ve işlere harcamaktan men eden rûhî bir meleke ve kötü bir huydur. Bu açıklama ve mukayeseden anlaşılacak ki, iktisat iyi bir davranıştır. Bu sebeple, "tutumlu kimse fakir düşmez" hadis-i şerifi ile iktisat işi övülmüş bulunmaktadır.
Cimrilik, kimin ruhuna yerleşirse onu hayırdan ve faziletten alıkor. Cimri bir şahıs, kendi yer ve içer, kimseye bir ikramda bulunmaz; kendi giyinip kuşanır, yoksulu ve fakiri giyindirmez.
Muktesit insanda görülen davranış, lâyık olmayan yerlere harcama yapmamak ve tasarruf ölçülerine riâyet etmektir. Cimri şahısta müşâhede olunan, hayırlı işlere ve muhtaç kişilerehiçbir yardımda bulunmamak ve acımamaktır.
İktisat, insanı israftan uzaklaştırır ve meşrû harcamalarda "masraf, îrâda göre değil, ihtiyaca göre yapılmalıdır" prensibine alıştırır. Bu usûl üzerine hareket eden kimsenin sermâyesi çoğalır, vergisi artar, zekât ve hasenatında bâriz bir farklılık müşâhede olunur.
Cimlirik; farz olan zekâtına, İslâm'ın şartlarından bulunan "hac" vazifesinin îfâsına mâni olur. Fazilet-i ahlâkiye cümlesinden bulunan hayırlı işlere ve sosyal hizmetlere engel olur.
Bu iki hasletin arasnıdaki farkı, âlim ve câhil, herkes anlayabilir. Çünkü ak ile kara renklerin arasındaki fark kadar ayrılık mevcuttur. Bunları birbirinden tefrik edenin düşüncesi isabetli, konuşma ve yazıları hatasız olur.
(1) Feyz'ül-kadir c. 5 s. 454