Kitaplar | Yazarlar | İlmihal | Sohbetler | Hutbeler
ALIŞ-VERİŞTE SATILAN MALIN VE BEDELİNİN TESLİMİNDE ÖLÇÜ
İslâmî ölçülere uygun olarak yapılan bir alış-verişte satıcı, sattığı malı müşteriye teslim etmekle mükelleftir. Alıcıya da malın bedelini satıcıya verme mecburiyeti vardır. Çünkü "aldım, sattım" diyerek tamamlanan satış akdi ile iki tarafın bedeller üzerinde mülkiyet hakkı doğar. Bu hak da teslim ile gerçekleşir. Binâenaleyh:
a) Para karşılığı yapılan bir alış-verişte, satıcı istediği takdirde, önce satış bedeli olan paranın teslim edilmesi gerekir. Parayı vererek şu kadar malın kendisine ait olduğunu belirtmiş ve peylemiş olur. Malın bedelini teslim etmezse bu belirleme yapılmamış demektir. Malın satışı yapıldığı zaman müşterinin üzerine de ödenmesi gereken bir borç (zimmet) tahakkuk etmektedir. Resûl-i Ekrem (s.a.v.) bir hadis-i şeriflerinde "Borç olan şeyin ödenmesi vaciptir"*1 > buyurmaktadır. Bu da borcun teslimi ile tahakkuk edecektir. Satılan bir malın bedeli malın tesliminden sonraya bırakılacak olursa zimmet borcu ödenmiş sayılamaz.
b) Alıcı ile satıcı arasında yapılan satış akdi vadeli olarak yapıl
mış olur ise satıcının parayı peşin olarak isteme hakkı sâkıt olur.
Vâdenin dolmasını bekleyecek ve ikisinin arasında tesbit edilen za
man dolunca satış bedelini isteyecektir.
c) Bir malı diğer bir mal ile trampa ediliyorsa her iki taraf malı pe
şin olarak verme zorundadır. Meselâ 500 kilo demir, 50 torba çimento
ile mübadele edilecek ise iki taraf bu malları peşin mübâdele edecek
tir. Böylece ivazlı akitte denklik sağlanmış olur.
d) Altın, gümüş veya döviz gibi şeylerin satılmasında, bir cins ay
nı cins ile mübâde ediliyorsa; altın altın ile mübâdele edilecek ise,
hem misli misline hem de peşin olacaktır. Altın ile gümüş, Altın ile TL.
veya Türk lirası ile döviz satılacak ise misliyet (denklik) aranmayacak
ve fakat satış mutlaka peşin olarak yapılacaktır Vadeli olarak altın,
gümüş veya döviz satışı "nesîe faizi (ribâ-i nesîe) olur.
(1) Tuhfet'ül-Ahvezî c. 4 s. 481
(2) Aynı esere. 6 s. 12