Kitaplar | Yazarlar | İlmihal | Sohbetler | Hutbeler
I 3. KISIM Kâmil mürşid açıklanır.
Kâmil mürşid, kısaca şu isimlerle anlatılır: Hakim hazik Resul-ü Ekrem'in halifesi kâmil mükemmil..
Açık tabiri ile kâmil mürşid, şöyle de anlatılabilir :
— Olgun bir zattır, hemen her işi yerli yerince yapar, işinin ehlidir, Resulüllah efendimizin yerine halifedir, kendisi nasıl olgun bir zat ise, kendisine uyanları öyle olgunlaştırma meharetine ve bilgisine sahiptir.
İşte, anlatılan manalarda olmak üzere, vaktine göre kâmil mürşid on veya on beş kadar bulunur; bazan daha da fazla.. Ama, her asırda..
Bazan, bunların her biri, vaktine göre, büyük bir beldede irşada memur olur.
Bazan da, bunların üçü beşi büyük bir beldede bulunup irşada memur olurlar.
Ancak, bunların tamamı, kimliği kimliğine uygun olarak, Resulüllah efendimizin gidişatını baş tacı ederler. Bir adım dahi ayrı gayrıları yoktur. Aynen, Resulüllah efendimizin yolunda gider; onun sünneti ile amel ederler.
Hemen her zaman, Resulüllah efendimizin huzurunda olmak üzere teveccüh halindedirler.
Terbiye edecekleri müridi de, izinle ve müridin tecellisine göre terbiye ederler. Seyrini ve sülûkünü de ona göre gösterirler.
Bunlar, irşad halifeleridir. Hilâfet sırrı bahsinde açıklandığı gibi, peygamberlerin efnedisi Resulüllah'ın huzurunda bunlara dahi aynen Allah'ın ihsanı olur; müridi terbiye âletleri her birine verilir. Aynı şekilde terbiye etmeye memur olurlar.
HİLAFET SIRRI MAKAMI
Ancak, hilâfet sırrı makamında bulunan yüksek zat, bu değerli zatların üstündedir. Bu yüzden, daha önce de olduğu gibi, Resulüllah'ın postunda oturur. Dolayısı ile, iki cihanda ınevcud olan tüm Muhammed ümmeti, kendisine biat eden müridler, diğer kimseler hep terbiyesi altındadır. Her birinin tecelli gereği ne ise, o şekilde terbiye etmeğe memurdur.
İNABE ALMAK
Bir mürid, irşad halifesi olmaya memur olan zatın birinden inabe alacağı zaman bakmalı : Gidişatı, Hazret-i Peygamber'in gidişatına uygun mu, ona tam uymuş mu, Mustafa şeriatına tutunup yapışmış mı?. İşte mürid bunları görüp kalben tatmin olduktan sonra inabe alır. Bundan sonra ona, yıkayıcı elindeki ölü gibi teslim olur. Ama, tam manası ile.. Müride düşen ilk görev budur.
MÜRİDİN GÖREVLERİ
Müridlerin bazısına az, bazısına da çok zikir verilebilir.
Müridlerin bazısına da, ayrıntıları fıkıh kitaplarında yazıldığı şekilde; farzlardan başka teheccüd, işrak, duha, evvabin, tahiyyet-i mes-cid, salât-ı vüdu gibi nafile namazlar dahi emr'edilir.
Müridlerin bazısına da, savm-ı biyd, bazısına savm-ı Davud ve benzeri oruç tutmaları emr'olunur.
Bunlar kime verilirse, onun tecellisine göre verilmiş olur. Bunlar için, birbirine bakıp da :
— Falana az, bize çok; falana çok, bize az..
Diyerek, çoğumsamak veya azımsamak yerinde olmaz. Hiç kimse böyle bir şeyi gönlüne getirmemeli; kendisine verilen emri yerine getirmeli.. Hemen görevi yapmaya çalışmalı, dikkat ye gayret etmelidir.
İrşada memur olan halife; dış hizmetlerden dahi bazısına hafif, bazısına da ağır görevler verebilir.
Bu arada, bazılarını huzura alır, kendisine lütufkâr muamele eder. Bazılarını da huzura seyrek getirir; celalli muamele eder.
Hali anlatıldığı gibi olanlar dahi birbirlerine incinmemelidirler. İster celâl yüzü, ister cemal yüzü olsun; hangi yüzle görünürse görünsün, cümlesini büyük bir nimet bilmelidir. Cemale sevindiği gibi, celâle dahi sevinmelidir. Hemen her birini, bir hikmete yorup içine hoş olmayan bir düşünce düşürmemeli.. Daima, hoşnutluk halinde bulunmaya çalışıp gayret etmeli.. Zira, bu kısa aklın; ehlüllahın hikmet inceliklerini bilip akıl erdirmeye, düşünmeye gücü yetmez.
Hâsılı..
Her halde ve her hususta hoşnut olmaktan büyük ypl olmaz. Bu arada, müride baştan sona gereken dahi, hemen her halde edebe, erkâna uygun hareket etmektir.
Bir şiir :
Edeple şeyh huzuruna girenler;
Anlardır hep saadeti bulanlar..
Dost ile dost olup didar görenler;
Belki sultan olup seyran sürerler..1
MÜRİDDE EDEP
Şeyhin tekkesi, konuk almak için dışta bir yeri yok ise., evine gidildiği zaman, kapıyı hafif vurmalıdır, içeriden :
- Kim o?..
Diye sorulmadıkça, o yana dönüp durmalıdır. Sorulduğu zaman da, şu şekilde cevap vermelidir :
— Duacınız falan..
Bundan sonra, izin verilir ise, içeri girer. Etrafına bakınmadan şeyhin huzuruna varmalı.. El göğüs üzerine bağlı, namaza kalkar gibi etekler düşük bir şekilde gidip diz çökmeli.. İki eli ile, o değerli zatın elini tutup öpmeli. Sonra, yine kalkıp ayakta durmalı. Bu arada; eğer :
— Otur..
Diye emir verir ise.,
işaret edilen yere tereddüd etmeden oturur. Teveccühünü de bozmaz.
(1) Bu şiirin daha açık Türkçesi şöyledir :
Mutluluğu bulanlar, edeple şeyh huzuruna girenlerdir. Dostla dost olup yüz görenler, sultan olup safa sürerler..
Şeyh bir şey sormadıkça, ister dıştan, ister içten ne olursa olsun söyleyeceğini söylememeli. Sorulduğu zaman da, sert sert söylememeli, yumuşak hafif söylemeli. Sorulmaz ise, sessiz durmalı; konuştuğunu da anlamaya çalışarak dinlemeli. Anlayış ve kavrayış verildiği kadar, o sözlerden bir şeyler almaya bakmalıdır.
Kendisinin sorduğu bir suâle cevab olaraktan da, menkıbeye benzer bir şey anlatabilir ki, buna da dikkat edip anlamaya çalışmalı..
Hâsılı; şeyhi bir şey sormadıkça, söze başlamamalı.. Kendisine zor gelen bir husus varsa, onu kalbinde tutmalı; teveccüh halinde durmalı.. Soracak olunca da olduğu gibi söylemeli.. Müşkül işini gizleyip şeyhi, tekrar tekrar soru sormaya zorlamamalı.. Eğer kalbe bir hatıra gelecek olursa., onu atmaya da kalkmamalı:
— Beni benden daha iyi bilir.. Duruma daha vâkıftır..
Diyerek, tam manası ile teslim olup durmalı..
Bu arada, kendisine bir cezbe, bir dalgınlık gibi bir şey gelir ise., onu atmaya çalışmamalı, teslim olup durmaya gayret etmelidir.
Şeyhin huzuruna vardığı zaman; meclisinde başka meşayih bulunur ise., onların da ellerini öpmelidir.
ister şeyhin huzurunda, isterse başka yerde :
— Falan şeyh..
Diyerek, ne birini Övmeli; ne de kötülemelidir. Başka biri tarafından buna dair söz açılır ise, cevap da vermek gerekir ise., övüp şöyle demelidir :
— Onlar da, şeyhtir; ama şeyhime onları tercih edemem.
Böylece, bulunduğu makama ayağını kuvvetli basmış olmalıdır.
Şeyhin huzurunda iken tükürme, aksırma, sümkürme hali geldiği zaman; kalben izin isteyip dışarı çıkmalı ve o işlerini orada bitirmeli.. Huzurda iken, tükürme, aksırma, sümkürme gibi bir şey etmemeli..
Kendisine :
— Hal yönünden bir şey olursa, hemen gel söyle; sana izin vardır..
Denilmiş, izin ve ruhsat verilmiş olsa dahi, yine de dikkat etmeli; bu işte dahi edebe uygun tavır takınmalı.. Tenha ve boş bir zaman araştırmalı; böyle bir zaman bulunca da huzura varmalı.. Orada elini öpüp ne gerekse söylemeli.. Karşılığında ne emir alırsa., candan gönülden kabullenmeli.. Verilen hizmete girmeli..
Anlatıldığı yolda, kendisine bir izin verilmemiş ise., huzura varıp teveccüh ederek durmalı.. Halinden sorulur ise., söylemeli..
Anlatılan hususta olsun, başka şekilde olsun; huzurda çok oturmamalı.. Kendisine :
— Otur..
Emri verilir ise, biraz daha oturup sonra izin isteyip kalkmalıdır..
Dışarı çıkarken, şeyhin elini tekrar öpmeli; edep üzere çıkmalı. Yüzünü şeyhine, arkasını kapıya döndürmeli. Dışarı çıkıncaya kadar böyle gitmeli:
Yolda yürürken, binek üzerinde iken şeyhe raslarsa; gizlenmeye imkân varsa gizlenmeli; gizlenmeye imkân yoksa hemen el etek kavuşturup edeple verilecek selâmı beklemeli. Kendisine selâm verilirse, boyun büküp selâmı kalbden almalı. Ses çıkararak teklifsizce selâm almamalı. Yani : Ona, herhangi bir kimse gibi davranmamalı.
Müridin sıkıntılı bir hali varsa, şeyhinin yapacağı her ihsanı, kendisine bir nimet bilerek almalı. Onun mutlu meclisinde otururken, kendisine az veya çok bir şey verirse., onu oturduğu yerden uzanıp almamalı. Ayağa kalkarak tazimle, ikram bilerek almalı. Eğer mümkünse, bu arada onun elini de öpmeli.
Bu arada şeyhin de; geçini ve giyim işinde bir sıkıntısı varsa, müridin de hali vakti yerinde ise., ona verilmesi gereken giyecek, yiyecek, harçlık çeşidinden hangisi ise., bir istek vakti olmadan hemen yetiştirmeli.
Burada anlatılanlara benzer edepler çoktur. Ancak, o büyük zatlar, Allah'ın büyük ihsanına zuhur yeri olduklarından olur olmaz kusura bakmazlar. Ne var ki, anlatılan ve anlatılmayan edeplere uygun hareket eden Hak yolcusu salik, Yüce Sübhan Hakkın lütufları ile en kısa zamanda en yüksek gayeye ulaşır; gönül kapısı açılır. Kendisinin edebi, terbiyesi, uyumlu hareketi gönül açıldığına işarettir.
Dışta konuk almaya yarayan yeri veya dergâhı, tekkesi bulunan şeyhlerin huzuruna varmak, hizmetlerini nimet bilmek, emir ve yasaklarını yerine getirmek ve bu uğurda çalışmak dahi tekkesi ve dışta konuk almaya yarayan yeri olmayan şeyhlere gitmek ve emirlerini tutmak gibidir. Yani: Bunlara karşı da aynı şekilde anlatılan edeplere uygun hareket edilmesi gerekir. Bu husus da unutulmamalı..
Şiir:
Ne güzel ihsandır bu kul iken sultan olur;
Alem içre hükm'edip her dertliye lokman olur..
Evvelin ve âhirin hem zahiri ve batım;
Ne olur ise bu cihanda zahiren hem batını..
Kutb-ü aktab hükm'eder aktabdır hem işleyen;
Cümle emrine ram olmuşdurur kevn ü mekân..
Hem halifedir cihanda kutb-ü âli serteser;
Ne dilerse hep vücut bulur ol zat ey bihaber..
Hızır İlyası dahi hükmüne almıştır o şah;
Ne dilerse işletir emrindedir biiştibah..
Şöyle bilkim bu cihan içre veli ol şahdır;
Ne ki olur ve olacak cümleye agâhdır.
Ger der isen Haktır ol sen böyle güftar söyledin;
Hak sözün doğru kelâmın amma yanlış söyledin,
Aç gözünü kıl tefekkür işbu nazmı ey deli;
Kul olan hiç Hak olur mu kim meğer ola velî..
Bu cihanda kutb-ü aktab ne kılarsa cümlesin;
Emr-i Hakla kılar ol arada koymaz kendüsin..
Kutb-ü aktab birdir canım haber al Nuri'den;
Kafı ba ta eyleyen mime varınca al haber..1
(1) Bu şiirin daha açık Türkçesi şöyledir :
Ne güzel ihsandır, şu kul olduğu halde sultan olur; âlem içinde hükmeder, her dertliye Lokman Hekim olur-
Öncekilerin ve sonrakilerin hem içi, hem dışı; içten dıştan bu cihanda ne olursa olsun... Hep kutuplar kutbu hükmeder, kalan kutuplar da işi yürütür; hepsi emrine girmiş, ne yer kalmış ne mekân...
Büyük kutuptur cihanda baştan başa halife olan; ne isterse var olur o zat, ey habersiz...
O şah, Hızır'ı da, İlyas'ı da emrine almıştır; hiç şüphe edilmeye onlar emrindedir, ne isterse yaptırır.
Şunu bilesin ki, bu cihan içinde velî o şahtır; olanların ve olacakların hepsini bilir. Eğer dersen : — O Haktır..
Çünkü, sen böyle söyleyip anlattın; senin sözün gerçek, konuşman da doğru, ama yanlış söyledin..
Gözünü aç, bu şiiri iyice okuyup düşün, ey deli; kul olan hiç Hak olur mu, meğerki velî ola...
Bu cihanda kutuplar kutbu ne ederse hepsini; Hakkın emri ile eder, kendisini araya sokmaz.
Kutuplar kutbu birdir canım, haberi Nuri'den al; kafı ba ta eden mime gelince al haber...